Uzależnienie to stan, w którym osoba traci kontrolę nad używaniem substancji psychoaktywnych lub angażowaniem się w określone zachowania. Rozwija się ono stopniowo, a jego objawy mogą być subtelne na początku, dlatego warto zwrócić uwagę na charakterystyczne sygnały, które mogą wskazywać na wytworzenie się zależności. Uzależnienie dotyczy nie tylko substancji takich jak alkohol, narkotyki czy leki, ale także zachowań, takich jak hazard, korzystanie z internetu czy gry komputerowe.
Główne oznaki uzależnienia:
- Zwiększanie dawek lub intensywności zachowań: Jednym z sygnałów rozwijającego się uzależnienia jest konieczność przyjmowania coraz większych ilości substancji lub intensyfikacja zachowań, aby uzyskać ten sam efekt. Organizm z czasem staje się bardziej odporny, a osoba potrzebuje coraz więcej, aby odczuć pożądane działanie. Na przykład, ktoś, kto wcześniej ograniczał się do jednego drinka dziennie, może zacząć pić coraz więcej, by poczuć się zrelaksowanym.
- Utrata kontroli: Osoba uzależniona może wielokrotnie próbować ograniczyć lub przestać używać danej substancji czy zaprzestać szkodliwego zachowania, ale nie jest w stanie tego zrobić. To oznacza, że nałóg zaczyna przejmować kontrolę nad życiem. Przykładem może być osoba, która obiecuje sobie, że przestanie brać narkotyki lub pić, ale mimo chęci, wkrótce wraca do brania/picia.
- Silna potrzeba lub pragnienie (tzw. głód psychiczny): W przypadku uzależnienia często pojawia się intensywna potrzeba zażycia substancji lub zaangażowania się w dane zachowanie. Myśli o substancji lub zachowaniu mogą dominować codzienne życie i planowanie dnia.
- Używanie mimo negatywnych konsekwencji: Jednym z kluczowych objawów uzależnienia jest kontynuowanie używania substancji lub zachowania mimo widocznych szkód. Mogą to być problemy zdrowotne, kłopoty w pracy, zrujnowane relacje z bliskimi czy kłopoty finansowe. Na przykład, ktoś może stracić pracę z powodu alkoholizmu, ale mimo to nie przestaje pić.
- Objawy odstawienne: Jeśli przestanie się używać substancji, mogą pojawić się fizyczne lub psychiczne objawy odstawienia, które są wynikiem tego, że organizm przyzwyczaił się do jej obecności. W przypadku alkoholu lub narkotyków mogą to być takie objawy jak drżenie, pocenie się, niepokój, a nawet halucynacje. W przypadku uzależnień behawioralnych (np. hazardu) mogą wystąpić silne stany lękowe, rozdrażnienie czy depresja.
Inne objawy uzależnienia
- Osłabienie innych zainteresowań i obowiązków: Osoba uzależniona często zaniedbuje dotychczasowe pasje, relacje rodzinne i społeczne, obowiązki zawodowe czy szkolne. Jej uwaga i energia skupia się na zażywaniu substancji lub angażowaniu się w uzależniające zachowanie. Na przykład osoba uzależniona od gier komputerowych może rezygnować z nauki, pracy lub kontaktów z bliskimi, aby poświęcić czas na granie.
- Ukrywanie lub zaprzeczanie: Osoby z uzależnieniem często starają się ukrywać swoje zachowania przed bliskimi. Mogą kłamać, bagatelizować problem, tłumaczyć się stresem, potrzebą relaksu czy chwilowym pogorszeniem nastroju. Mogą też unikać rozmów na temat swojego nałogu.
Jak sobie pomóc?
Rozpoznanie uzależnienia jest pierwszym krokiem ku zdrowieniu. Jeśli zauważasz u siebie lub u bliskiej osoby powyższe objawy, warto jak najszybciej poszukać pomocy. Ważne jest, aby uzyskać wsparcie w walce z nałogiem, ponieważ uzależnienie może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, społecznych i psychicznych.
Wczesne rozpoznanie i interwencja mogą zapobiec dalszemu pogłębianiu się problemu, a odpowiednia terapia pomoże osobie uzależnionej odzyskać kontrolę nad swoim życiem i wrócić do zdrowia.
